Sáng ngày 19/8/2024 Ban quản lý di tích lịch sử văn hoá xã Xuân Lam phối hợp với UBND xã long trọng tổ chức lễ giổ Tiến Sĩ Thái Danh Nho.
Về tham dự buổi lễ có các đồng chí trong TTĐU-HĐND-UBND-UBMTTQ và các ban ngành đoàn thể cấp xã, đại diện các trường học, trạm y tế, HTX các danh nghiệp đóng trên địa bàn và toàn thể nhân dân trong toàn xã.
Tiến sỹ Thái Danh Nho tên huý là Thang, ở làng Hoa Phẩm nay là xã Xuân Lam, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh. Ông sinh ngày 4/4/1644 (năm Giáp Thân). Thuỷ tổ là Thái Danh Thực, cha là Thái Văn Minh. Sinh ra và lớn lên trong một gia đình có tiếng và dòng giỏi ở đất Hoan Châu. Thủa nhỏ Thái Danh Nho rất chú tâm vào việc học tập, chăm lo đèn sách, lại được theo học thầy giáo Trần Hữu Lộc, người xã Tam Đăng, nổi tiếng văn chương. Vì vậy khi bước vào đường hoan lộ, ông là người hiểu biết rộng về xã hội và uyên thâm về kinh sử. Qua 4 kỳ sát hạch ông đều đỗ loại ưu. Năm Bính Ngọ đời Cảnh Trị, mới 23 tuổi đã đỗ thi Hương.
Con đường học vấn của Tiến sĩ "Thái Danh Nho" rất hanh thông, sau khi đỗ khoa Hoành Tứ, ông được bổ chức: Nội Thị Văn Chức tại phủ Hà Hoa. Đây là một chức quan được thiết lập thời Lê sơ.
Lúc bấy giờ triều đình đang bị phân hóa, bộ máy cấp huyện rối ren, tranh dành quyền bính, các ấn chỉ, sắc lệnh của nhà vua ban bố không kịp thời đến được với người dân. Khi giữ chức vụ Nội Thị Văn Chức tại phủ Hà Hoa, ông nhanh chóng bắt tay vào cải cách bộ máy, chỉ trong thời gian ngắn ông đã củng cố lại hệ thống điều hành quan lại từ cấp huyện, xã, thôn. Bộ máy các cấp hoạt động có hiệu lực, giảm bớt phiền hà, nhũng nhiễu đối với nhân dân. Quan lại làm việc có kỷ cương, dân tình ủng hộ, hàng năm việc thu thuế dân binh của Triều đình ban bố xuống Phủ "Hà Hoa" được thực thi nhanh chóng, kịp thời.
Năm Canh Thân 1680 đời Vĩnh Trị, Thái Danh Nho đỗ kỳ thi Hội.
Năm 37 tuổi kỳ thi Đình ông đỗ đạt xếp thứ 11. Đệ tam giáp đồng Tiến sỹ. Tên tuổi ông được ghi vào bia Tiến sỹ ở Văn miếu, Quốc Tử Giám Hà Nội.
Năm Giáp Tý 1684 Tiến sỹ Thái Danh Nho được bổ: “Cấp sự trung bộ hình” phụ trách sắp xếp bộ máy quan lại trong triều đình.
Hai năm sau (đó là năm Bính Dần 1686) ông được bổ giữ chức "Đốc Thị" tỉnh Tuyên Quang, chức vụ này hình thành từ đời vua Lê Trung Hưng. Người được giữ chức vụ này phải là các quan đại thần trong triều đình có tài cao thao lược về văn võ, trực tiếp do nhà Vua tiến cử lựa chọn.
Lúc bấy giờ ở Thanh Hóa có nội chiến ông được cử về đây giữ chức “Đốc Đồng ”. Với đức tính công minh, liêm khiết và kinh nghiệm của ông, xứ Thanh được bình yên trở lại.
Với công lao, uy tín ông tiếp tục được bổ nhiệm về giữ chức Trấn Nam Sơn và thăng chức "Tả Tham Chính" (vùng Thái Bình, Hà Nam, Nam Định hiện nay).
Khi tuổi đã về già, "Thái Danh Nho" xin triều đình nhà Lê về trí sỹ tại quê nhà ở làng Hoa Phẩm thuộc xã Xuân Lam, Nghi Xuân , Hà Tĩnh ngày nay.
Trong thời gian này Triều đình đã nhiều lần cho người về quê mời ông ra giúp việc nước, nhưng ông một mực từ chối, xin ẩn dật tại quê nhà cho đến khi qua đời, thọ trên 80 tuổi.
Do có công lớn ông được nhân dân tôn vinh là vị Thành Hoàng làng, lập đền thờ để nhân dân nhang khói phụng thờ. Đền thờ được xây dựng rất uy nghiêm, phía trước dựng bia đá ghi chép công lao, thân thế và sự nghiệp của ông.
Dòng họ Thái của ông được xếp vào hạng "Danh gia vọng tộc"
Câu đối của đền thờ còn ghi lại:
Tam giáp khoa danh Hồng Lĩnh cố
Tứ thời hương hỏa thạch bi tồn
Trải qua bao biến cố thăng trầm của lịch sử, chiến tranh, bom đạn, thiên tai mưa gió, bão lụt tàn phá, đền thờ đã xuống cấp trầm trọng.
Thực hiện Nghị Quyết của Ban chấp hành Đảng bộ xã về việc trùng tu tôn tạo các di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn.
Năm 2004 Chính quyền, Mặt trận vận động nhân dân xã nhà góp công, góp của trùng tu tôn tạo ngôi Đền để nhân dân hương khói và tổ chức các hoạt động văn hóa tâm linh.
Năm 2009 UBND tỉnh Hà Tĩnh ban hành Quyết định số: 3616/QĐ-UBND ngày 16/11/2009 Công nhận Đền thờ tiến sỹ Thái Danh Nho là Di tích Lịch sử văn hóa.
Theo thường lệ hàng năm cứ đến ngày 16/7 Âm lịch. Chính quyền - Mặt trận, nhân dân tổ chức lễ hội, dâng hương cúng tế tưởng nhớ người đã có công vì dân vì nước.
Trước anh linh của người cầu mong cho Quốc thái dân an, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, mọi người được an lành, con cháu học hành chăm chỉ, thi cử đỗ đạt, công thành danh toại.
Liên kết
Thống kê trong ngày
